Cadarnhau a oes gennych hawl i dâl salwch

Mae'r cyngor hwn yn berthnasol i Cymru. Gweler cyngor ar gyfer Gweler cyngor ar gyfer Lloegr, Gweler cyngor ar gyfer Gogledd Iwerddon, Gweler cyngor ar gyfer Yr Alban

Efallai y gallwch gael Tâl Salwch Statudol (SSP) pan fyddwch i ffwrdd o'r gwaith oherwydd salwch. Mae'n dibynnu ar eich enillion a'ch sefyllfa.

Ni allwch gael Tâl Salwch Statudol am y 3 diwrnod cyntaf pan fyddwch i ffwrdd yn sâl ond ar ôl hynny gallwch gael £109.40 yr wythnos am hyd at 28 wythnos.

Efallai y bydd eich cyflogwr hefyd yn talu ei dâl salwch ei hun i chi - a elwir fel arfer yn ‘dâl salwch cytundebol’. Rydych chi'n cael tâl salwch cytundebol a Thâl Salwch Statudol ar yr un pryd.

Gwiriwch y prif reolau cymhwyster

Os ydych yn gweithio i gyflogwr, mae gennych hawl gyfreithiol i Dâl Salwch Statudol cyn belled â'ch bod:

  • wedi dechrau gweithio i'ch cyflogwr

  • yn sâl am 4 diwrnod llawn neu fwy yn ofynnol, gan gynnwys diwrnodau nad ydynt yn ddiwrnodau gwaith

  • yn ennill o leiaf £123 yr wythnos ar gyfartaledd (cyn treth)

Bydd angen i chi hefyd ddilyn rheolau eich cyflogwr ar gyfer cael Tâl Salwch Statudol - gwiriwch eich contract neu lawlyfr staff.

Ni allwch gael Tâl Salwch Statudol os ydych:

  • yn hunangyflogedig

  • wedi cael Tâl Salwch Statudol  am 28 wythnos a daeth y 28 wythnos i ben o fewn yr 8 wythnos diwethaf

  • rydych wedi cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) yn ystod y 12 wythnos diwethaf

  • yn y lluoedd arfog

  • yn y ddalfa, yn cael eu cadw naill ai gan yr heddlu neu yn y carchar

  • bod â chontract gweithiwr amaethyddol cyn 1 Hydref 2013

Gallwch ddarllen am dâl salwch amaethyddol ar GOV.UK.

Os ydych chi ar gyfnod mamolaeth

Ni allwch gael Tâl Salwch Statudol os ydych yn cael Tâl Mamolaeth Statudol neu Lwfans Mamolaeth.

Hyd yn oed os nad ydych yn cael Tâl Mamolaeth Statudol a Lwfans Mamolaeth ni allwch gael Tâl Salwch Statudol am 18 wythnos gyntaf eich absenoldeb mamolaeth.

Mae eich 18 wythnos gyntaf yn dechrau pan, naill ai:

  • rydych chi'n rhoi genedigaeth

  • rydych i ffwrdd yn sâl am reswm yn ymwneud â beichiogrwydd yn y 4 wythnos cyn y dyddiad y disgwylir genedigaeth.

Os ydych yn weithiwr rhan-amser neu’n weithiwr asiantaeth

Os bydd eich cyflogwr yn tynnu treth ac Yswiriant Gwladol o’ch cyflog neu os ydych yn ennill o leiaf £123 yr wythnos ar gyfartaledd, gallwch gael Tâl Salwch Statudol. Mae hyn yn cynnwys os ydych chi:

  • gweithio'n rhan-amser

  • ar gytundeb dim oriau

  • ar gontract cyfnod penodol

Os byddwch chi'n mynd yn sâl pan fyddwch chi'n tempio ac yn methu â mynd i'r gwaith, efallai y byddwch chi'n gallu cael Tâl Salwch Statudol nes bod eich swydd yn dod i ben.

Os gwnaethoch gytuno i wneud swydd arall, efallai y byddwch yn cael Tâl Salwch Statudol tan ddiwedd y swydd honno hefyd.

Os nad oes gennych swydd pan fyddwch yn mynd yn sâl, ni allwch gael Tâl Salwch Statudol.

Rydych chi ar gontract dim oriau

Gallwch gael Tâl Salwch Statudol o hyd - dylech ofyn i'ch cyflogwr amdano. Os byddant yn dweud na, gofynnwch iddynt egluro pam. Efallai byddan nhw’n dweud nad oes gennych chi unrhyw ‘ddiwrnodau cymhwyso’ – dyma’ch sifftiau sydd ar yr un diwrnod o wythnos i wythnos.

Gwiriwch sut i gyfrifo eich diwrnodau cymhwyso i gael Tâl Salwch Statudol 

Dylech wneud rhestr o bryd rydych wedi gweithio yn ddiweddar. Ysgrifennwch unrhyw ddiwrnodau yn eich sifftiau wythnosol sydd wedi bod yr un fath o wythnos i wythnos - eich diwrnodau cymhwyso.

Er enghraifft, efallai eich bod wedi gweithio ar ddydd Mawrth a dydd Iau bob wythnos am yr 8 wythnos diwethaf - felly dydd Mawrth a dydd Iau fydd eich diwrnodau cymhwyso. Gallwch edrych yn ôl fwy nag 8 wythnos os ydych yn meddwl y bydd yn helpu eich achos - nid oes unrhyw reolau ynghylch pa mor bell yn ôl y gallwch edrych.

Os na allwch chi a'ch cyflogwr gytuno ar eich diwrnodau cymhwyso, gallwch wirio beth i'w wneud os bydd eich cyflogwr yn gwrthod talu tâl salwch i chi.

Gwiriwch a allwch chi gael tâl salwch cytundebol

Efallai y bydd eich contract yn dweud y gallwch gael (tal salwch cytundebol) - mae hwn yn dâl salwch y gallai eich cyflogwr ei dalu yn ogystal â Thâl Salwch Statudol.

Bydd faint o dal salwch cytundebol a gewch ac am ba hyd y byddwch yn ei gael yn dibynnu ar yr hyn y mae eich contract yn ei ddweud. Efallai y byddwch yn ei gael o'ch diwrnod cyntaf i ffwrdd yn sâl. Ni all fod yn llai na £109.40 yr wythnos.

Os nad yw'ch contract yn sôn am dâl salwch neu os nad oes gennych gontract, dylech ofyn i'ch cyflogwr. Efallai y byddwch hefyd yn dod o hyd i fanylion amdano  yn eich llawlyfr staff neu fewnrwyd.

Os nad yw’ch cyflogwr yn talu tal salwch cytundebol yna dylech gael Tâl Salwch Statudol o’r 4ydd diwrnod o fod i ffwrdd yn sâl.

Gwiriwch a allwch chi gael Tâl Salwch Statudol yn eich sefyllfa chi

Gall rheolau Tâl Salwch Statudol newid yn dibynnu ar eich sefyllfa.

Os ydych chi'n hunan-ynysu oherwydd coronafirws

Mae'r llywodraeth wedi dod â'r deddfau ar hunan-ynysu i ben. Mae hyn yn golygu nad oes rhaid i chi hunan-ynysu yn gyfreithiol, ond mae'r llywodraeth yn dal i argymell eich bod chi'n hunan-ynysu os ydych chi'n profi'n bositif am coronafirws.

Os ydych chi'n gallu gweithio, nid oes gennych chi'r hawl i gael Tâl Salwch Statudol dim ond oherwydd eich bod chi'n hunan-ynysu neu fod gennych chi coronafirws. Mae’n werth siarad â’ch cyflogwr - efallai y bydd yn cytuno i adael i chi gymryd absenoldeb salwch â thâl.

Os ydych chi’n rhy sâl i weithio, mae’r rheolau arferol ynghylch cael Tâl Salwch Statudol yn berthnasol.

Rydych chi eisiau gweithio llai o oriau ar ôl salwch neu lawdriniaeth

Os ydych wedi bod i ffwrdd o’r gwaith am lawdriniaeth neu salwch hir, efallai y byddwch am weithio llai o oriau am gyfnod - er enghraifft, gweithio 3 diwrnod yr wythnos yn lle eich 5 diwrnod arferol yr wythnos. Gelwir hyn yn ‘ddychweliad graddol’ i’r gwaith.

Gall eich meddyg ysgrifennu nodyn ffitrwydd sy'n argymell eich bod yn gweithio llai o oriau'r wythnos, tra byddwch yn gwella.

Cyfrifwch eich tâl a'ch tâl salwch wrth weithio llai o oriau

Dylech gael eich cyflog arferol ar y diwrnodau rydych yn gweithio a Thâl Salwch Statudol ar y diwrnodau nad ydych yn gweithio. Mae'n rhaid i chi gael 4 diwrnod yn olynol i ffwrdd yn sâl i gael Tâl Salwch Statudol - mae hyn yn cynnwys dydd Sadwrn a dydd Sul. Felly efallai y byddwch am gymryd dydd Llun a dydd Mawrth fel eich diwrnodau absenoldeb salwch.

Os mai dim ond 1 diwrnod y byddwch yn ei gymryd fel eich diwrnod absenoldeb salwch, ni fyddwch yn cael Tâl Salwch Statudol ar gyfer y diwrnod hwnnw. Er enghraifft, rydych yn cymryd dydd Llun fel eich diwrnod absenoldeb salwch ac yn gweithio o ddydd Mawrth i ddydd Gwener.

Efallai y bydd eich cyflog yn llai tra byddwch yn gweithio llai o oriau. Efallai y byddwch hefyd yn cael llai o Dâl Salwch Statudol a tal salwch cytundebol. Dylech drafod gyda’ch cyflogwr beth fydd eich cyflog, Tâl Salwch Statudol a tal salwch cytundebol yn ystod eich dychweliad graddol - mae’n syniad da cael hwn yn ysgrifenedig.

Rydych yn feichiog

Bydd eich hawl i dâl salwch yn dibynnu ar a yw eich salwch yn gysylltiedig â'ch beichiogrwydd ai peidio.

I gael rhagor o wybodaeth, darllenwch dderbyn tâl salwch pan ydych yn feichiog.

Rydych chi'n dychwelyd i'r gwaith ar ôl derbyn tâl mamolaeth

Os ydych yn mynd yn sâl cyn neu yn ystod eich cyfnod tâl mamolaeth, ni fydd gennych hawl i dâl salwch statudol tan 8 wythnos ar ôl i'ch tâl mamolaeth ddod i ben.

Os ydych yn mynd yn sâl ar ôl i'ch cyfnod tâl mamolaeth ddod i ben, gallwch dderbyn tâl salwch statudol os oes gennych hawl iddo.

Rydych chi yn yr ysbyty

Os oes gennych hawl i dâl salwch statudol, dylech barhau i'w dderbyn yn ystod unrhyw gyfnod yn yr ysbyty.

Os ydych yn yr ysbyty i gael llawdriniaeth wedi’i chynllunio, dylech barhau i gael Tâl Salwch Statudol am eich amser yn yr ysbyty a’ch amser adfer gartref. Gelwir llawdriniaeth wedi’i chynllunio hefyd yn ‘lawdriniaeth ddewisol’.

Dylech wirio'ch contract a'ch llawlyfr staff i weld a allwch chi hefyd gael Tâl Salwch Cytundebol ar gyfer llawdriniaeth ddewisol.

Mae gennych fwy nag un cyflogwr

Os oes gennych fwy nag un cyflogwr, gallech fod â hawl i dâl salwch gan bob un ohonynt. Dylech drin pob cyflogwr fel pe bai'n unig gyflogwr er mwyn cael gwybod a ddylai dalu tâl salwch i chi. 

Os yw eich salwch yn golygu bod modd i chi gyflawni un o'ch swyddi ond nid y llall, gallech dderbyn tâl salwch gan y naill a derbyn eich cyflog arferol gan y llall. Dylech ofyn i'ch meddyg egluro hyn ar eich nodyn ffitrwydd.

Rydych chi'n derbyn eich pensiwn

Os ydych yn gweithio ac yn derbyn eich pensiwn y wladwriaeth, mae gennych hawl i dderbyn tâl salwch statudol os ydych yn gymwys iddo.

Os na allwch gael Tâl Salwch Statudol efallai y gallwch gael Credyd Pensiwn. Gallwch wirio a allwch gael Credyd Pensiwn. 

Os oes gennych anabledd neu salwch sy'n ei gwneud hi'n anodd i chi ofalu amdanoch eich hun, efallai y gallwch gael Lwfans Gweini hefyd. Gallwch wirio a allwch gael Lwfans Gweini. 

Rydych chi ar streic

Gallwch gael Tâl Salwch Statudol os dechreuodd eich salwch cyn i'r anghydfod masnach gweithredu ddiwydiannol ddechrau.

Ni allwch gael Tâl Salwch Statudol os dechreuodd eich salwch pan oeddech eisoes i ffwrdd o'r gwaith oherwydd anghydfod masnach. Mae’n bosibl y gallwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn lle hynny – gwiriwch a allwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chymorth. 

Os bydd eich cyflogwr yn dweud na allwch gael Tâl Salwch Statudol

Gofynnwch i'ch cyflogwr roi esboniad ysgrifenedig i chi o'u rhesymau. Dylent roi hwn i chi ar ffurflen o’r enw ‘tâl salwch statudol a chais cyflogai am fudd-dal (SSP1)’. Dylech gael y ffurflen o fewn 7 diwrnod i chi fynd i ffwrdd yn sâl. Bydd angen y ffurflen SSP1 arnoch i hawlio budd-daliadau.

Os nad yw’ch cyflogwr wedi rhoi ffurflen SSP1 i chi, dylech ofyn iddynt yn gyntaf am ddatganiad ysgrifenedig yn egluro pam na allwch gael Tâl Salwch Statudol. Gallech hefyd roi copi o’r ffurflen iddynt ei llenwi – gallwch gael y ffurflen SSP1 ar GOV.UK.

Os na allwch gael ffurflen SSP1 neu ddatganiad ysgrifenedig gan eich cyflogwr 

Cysylltwch â Thîm Anghydfod Talu Statudol CThEM. Bydd yn gofyn i’ch cyflogwr pam ei fod yn meddwl nad oes gennych hawl i Dâl Salwch Statudol.

Bydd angen i chi gael y wybodaeth hon yn barod pan fyddwch chi’n siarad â Chyllid a Thollau EM:

  • eich enw, cyfeiriad a rhif yswiriant gwladol

  • enw a manylion cyswllt eich cyflogwr

  • eich rhif cyflogres

  • manylion ynghylch pryd yr oeddech i ffwrdd yn sâl

  • yr hyn a ddywedodd eich cyflogwr pan ofynnoch am Dâl Salwch Statudol a’r ffurflen SSP1

Tîm Anghydfod Talu Statudol CThEM

Ffôn: 0300 322 9422

Ffôn testun: 0300 200 3212

Dydd Llun - Dydd Iau, 8.30am i 5pm

Dydd Gwener, 8.30am i 4.30pm

Relay UK - os na allwch glywed neu siarad ar y ffôn, gallwch deipio'r hyn rydych am ei ddweud: 18001 yna 0300 322 9422

Gallwch ddefnyddio Relay UK gydag ap neu ffôn testun. Nid oes tâl ychwanegol i'w ddefnyddio. Dysgwch sut i ddefnyddio Relay UK ar wefan Relay UK

Mae'n debygol y bydd eich galwad yn rhad ac am ddim os oes gennych chi fargen ffôn sy'n cynnwys galwadau am ddim i linellau tir - darganfyddwch fwy am ffonio rhifau 030.

Os ydych yn siŵr na allwch gael Tâl Salwch Statudol, bydd angen ffurflen SSP1 arnoch o hyd i wneud cais am unrhyw fudd-daliadau y gallech fod yn gymwys i’w cael – gwiriwch pa fudd-daliadau y gallwch eu cael. 

Os ydych chi'n meddwl bod eich cyflogwr yn anghywir

Gallwch herio'ch cyflogwr ar hyn - gwiriwch beth i'w wneud os yw'ch cyflogwr yn gwrthod talu tâl salwch i chi. 

Os ydych yn meddwl eich bod wedi cael eich trin yn annheg

Ni ddylid gwneud i chi deimlo’n ddrwg am ofyn am dâl salwch. Os ydych yn meddwl eich bod wedi cael eich trin yn annheg, eich disgyblu neu eich diswyddo, efallai y byddwch yn gallu cymryd camau.

Fel arfer mae’n well cael sgwrs anffurfiol gyda’ch cyflogwr yn gyntaf. Os na fydd hyn yn datrys eich problem, gallwch wirio sut i ddelio â chwyn yn y gwaith.

Os yw eich cyflogwr wedi eich disgyblu oherwydd eich bod wedi gofyn am dâl salwch, gallwch wirio sut i ddelio â chamau disgyblu yn y gwaith. 

Gallwch hefyd wirio a yw eich diswyddiad yn annheg.

Gwiriwch pa arian ychwanegol y gallech ei gael

Os caiff eich incwm ei leihau tra byddwch i ffwrdd yn sâl, efallai y gallwch hawlio budd-daliadau. Dylech wirio yn gyntaf a allwch gael Credyd Cynhwysol. 

Os nad ydych yn gymwys ar gyfer Credyd Cynhwysol, gallwch wirio pa fudd-daliadau eraill y gallwch eu cael.

Os oes angen cymorth hirdymor arnoch i wneud tasgau bob dydd neu symud o gwmpas, efallai y byddwch hefyd yn gallu cael Taliad Annibyniaeth Bersonol (PIP).  

Bydd angen ffurflen SSP1 arnoch i hawlio unrhyw fudd-dal. Gallwch ofyn i’ch cyflogwr amdani neu gallwch gael ffurflen SSP1 ar GOV.UK.

Os ydych eisoes yn cael budd-daliadau a chredydau treth

Byddwch yn dal i gael eich credydau treth gwaith neu blant pan fyddwch yn cael Tâl Salwch Statudol.

Gallai rhai budd-daliadau gynyddu tra bod eich cyflog yn llai nag arfer. Dylech ddweud wrth eich swyddfa DWP am eich salwch i weld a ydych yn gymwys i gael mwy.

Gwiriwch a allwch chi gael ad-daliad treth

Efallai y gallwch gael ad-daliad treth os ydych wedi bod i ffwrdd yn sâl.

Rydych chi’n dal i dalu treth ac Yswiriant Gwladol pan fyddwch chi’n cael tâl salwch, felly os yw’ch tâl yn llai nag arfer efallai y byddwch chi’n gweld eich bod chi’n talu gormod o dreth ac yn gallu cael rhywfaint yn ôl. Byddwch fel arfer yn cael llythyr gan Gyllid a Thollau EM yn dweud eich bod wedi talu gormod o dreth ac yswiriant gwladol - ond gallai hyn gymryd peth amser i gyrraedd.

Os ydych yn meddwl eich bod wedi talu gormod o dreth tra i ffwrdd yn sâl, gallwch wirio sut i hawlio ad-daliad treth ar GOV.UK.

Os ydych chi'n cael trafferth gyda chostau byw

Os ydych chi’n cael trafferth gydag arian, mae yna bethau y gallwch chi eu gwneud i arbed ar eich costau byw arferol. Gwiriwch beth i'w wneud os oes angen help arnoch gyda chostau byw.

Os ydych chi'n ei chael hi'n anodd talu'ch biliau, gallwch chi gael help. Darganfod mwy am gael help gyda'ch biliau.

Gallwch hefyd gael help gyda dyledion.

Help us improve our website

Take 3 minutes to tell us if you found what you needed on our website. Your feedback will help us give millions of people the information they need.

Adolygwyd y dudalen ar 09 Rhagfyr 2022