Gwirio os oes rhaid i chi dalu dyled

Nid oes terfyn amser i'r credydwr orfodi'r gorchymyn.

Os cafodd y gorchymyn llys ei wneud dros 6 blynedd yn ôl, mae'n rhaid i'r credydwr gael caniatâd y llys cyn y gallant ddefnyddio beilïaid.

Tra byddwch chi yn y cynllun Lle i Anadlu, ni all eich credydwyr gysylltu â chi na cheisio gwneud i chi dalu.

Mae'r terfyn amser i'ch credydwr gymryd camau yn eich erbyn yn cael ei ymestyn yn awtomatig. Bydd yn dod i ben 8 wythnos ar ôl i'ch cyfnod lle i anadlu ddod i ben.

Fel arfer, bydd yn rhaid i chi dalu'r dreth gyngor ar gyfer yr eiddo rydych chi'n byw ynddo. Mae'n werth gwirio a yw perchennog yr eiddo yn atebol i dalu, hyd yn oed os nad ydynt yn byw yno. Er enghraifft, bydd y perchennog yn atebol os yw pawb sy'n byw yn y tŷ:

• yn byw yn eu rhannau eu hunain o'r adeilad, ar wahân

• yno dros dro, er enghraifft mewn rhai hosteli

• yn geisiwr lloches

Os ydych chi’n byw gyda phobl eraill, er enghraifft tenant arall neu bartner, fel arfer byddwch yn atebol ar y cyd am dalu'r dreth gyngor ac unrhyw ôl-ddyledion.

Os ydych chi’n atebol ar y cyd, mae pob person yn gyfrifol am y bil cyfan, nid rhan ohono’n unig. Mae hyn yn golygu, os oes rhywun yn symud heb dalu, byddwch dal yn atebol am y bil cyfan. Gall y cyngor ofyn i unrhyw un o'r bobl sy’n atebol dalu swm y bil yn llawn.

Herio ôl-ddyledion y dreth gyngor

Efallai y gallwch chi herio bil y dreth gyngor os:

• nad ydych chi’n credu mai chi sy’n atebol amdano

• ydych chi’n credu bod yr eiddo wedi'i eithrio'n barhaol rhag y dreth gyngor, er enghraifft os yw'n neuadd breswyl i fyfyrwyr neu'n llety i'r lluoedd arfog

• ydych chi’n credu bod yr eiddo wedi’i eithrio dros dro, er enghraifft os yw wedi’i adael yn wag oherwydd ei fod wedi’i adfeddu, neu os oes rhywun wedi marw neu yn yr ysbyty

Darllenwch fwy am bwy sy’n gorfod talu’r dreth gyngor ac eithriadau’r dreth gyngor. 

Os ydych chi'n credu bod angen i chi herio bil y dreth gyngor, dylech gysylltu â’ch cyngor lleol. Gallwch wirio eich cyngor lleol ar GOV.UK os oes angen. 

Os nad ydych chi'n siŵr a ydych chi'n atebol am fil y dreth gyngor, cysylltwch â’ch Cyngor ar Bopeth agosaf.

Os wnaethoch chi lofnodi cytundeb tenantiaeth, byddwch chi’n gyfrifol am unrhyw ôl-ddyledion rhent.

Os nad oes gennych gytundeb tenantiaeth, efallai eich bod wedi cytuno â'ch landlord pwy oedd yn atebol pan wnaethoch chi symud. Gwiriwch a oes gennych unrhyw dystiolaeth o'r hyn a gytunwyd - gallai hyn gynnwys e-byst, llythyrau, negeseuon testun neu gofnodion o daliadau mewn llyfr rhent.

Os ydych chi’n herio eich ôl-ddyledion rhent

Yn dibynnu ar eich tenantiaeth, mae yna risg y gallai eich landlord geisio eich troi allan os wnewch chi herio eich ôl-ddyledion rhent. Fel arfer, byddwch yn derbyn hysbysiad adran 8 neu adran 21 os yw eich landlord eisiau eich troi allan.

Gwiriwch beth i’w wneud os gewch chi hysbysiad adran 8. Gwiriwch beth i’w wneud os gewch chi hysbysiad adran 21.

Os nad ydych chi'n credu eich bod chi'n atebol am ôl-ddyledion rhent ac eisiau herio'ch landlord, dylech gysylltu â’ch Cyngor ar Bopeth agosaf.

Os ydych chi’n rhannu’r denantiaeth gyda phobl eraill

Os ydych chi wedi llofnodi cytundeb tenantiaeth ar y cyd, bydd pawb a lofnododd yn atebol ar y cyd am unrhyw ôl-ddyledion rhent. Os oes un person yn gadael heb dalu rhent, gall y landlord ddal y tenantiaid eraill yn gyfrifol am dalu eu hôl-ddyledion rhent.

Os ydych chi’n warantwr

Os wnaethoch chi gytuno i fod yn warantwr i rywun ac nad ydynt yn talu eu rhent, gall eu landlord ofyn i chi dalu.

Os wnaethoch chi gytuno i fod yn warantwr i rywun sy’n atebol ar y cyd am rent gyda phobl eraill, gallech chi hefyd fod yn atebol am rent y tenantiaid eraill os nad ydynt yn ei dalu.

Os ydych chi’n warantwr, dylech gael cytundeb gwarant ysgrifenedig wedi'i lofnodi sy'n egluro pryd y gallech chi fod yn atebol. Dylech hefyd fod wedi cael copi o'r cytundeb tenantiaeth.

Chi fydd yn gyfrifol am y bil dŵr lle rydych chi’n byw. Bydd pawb sy’n byw gyda chi yn atebol ar y cyd, hyd yn oed os nad yw eu henwau ar y bil.

Ni fydd eich dŵr yn cael ei ddatgysylltu os na wnewch chi dalu eich bil oni bai eich bod yn rhedeg busnes yn yr eiddo. Gwiriwch beth all ddigwydd os nad ydych chi’n talu eich bil dŵr.

Os ydych chi'n cael trafferth talu gallwch chi gael help i dalu am eich biliau dŵr.

Talu biliau dŵr os ydych chi’n rhentu

Efallai y byddwch chi’n talu am ddŵr fel rhan o’ch rhent. Gwiriwch eich cytundeb tenantiaeth os nad ydych chi’n siŵr.

Os nad oes gennych gytundeb tenantiaeth, gwiriwch a oes gennych unrhyw dystiolaeth o'r hyn a gytunwyd pan wnaethoch chi symud i mewn. Gallai hyn gynnwys e-byst, llythyrau neu negeseuon testun. 

Os yw dŵr wedi’i gynnwys, mae yna reolau i wneud yn siŵr nad ydych chi'n talu gormod am eich dŵr. Gallwch ddarllen mwy am dalu eich bil dŵr os ydych chi’n denant.

Os ydych chi’n symud allan

Gwnewch yn siŵr eich bod yn dweud wrth eich cwmni dŵr os ydych chi’n symud allan. Os byddwch chi'n rhoi rhybudd o 2 ddiwrnod gwaith neu fwy cyn i chi symud, byddwch chi'n atebol tan y dyddiad y byddwch chi'n symud.

Os na fyddwch chi’n rhoi rhybudd o 2 ddiwrnod ymlaen llaw, byddwch yn atebol tan y dyddiad cynharaf o’r:

• 28ain diwrnod ar ôl i chi ddweud wrthynt eich bod yn symud

• pan fydd meddiannydd newydd yn dweud wrth y cwmni dŵr eu bod nhw wedi symud i mewn 

• dyddiad y byddai'r mesurydd yn cael ei ddarllen neu’n cael ei ddarllen fel arfer (os oes mesurydd)

Darllenwch fwy am symud cartref a biliau dŵr.

Herio bil dŵr

Os ydych chi’n credu bod eich bil yn anghywir, dylech gysylltu â’ch cwmni dŵr ac egluro pam rydych chi’n credu ei fod yn anghywir. Dylech allu dod o hyd i’w manylion cyswllt ar eich bil.

Os nad ydych chi’n hapus gydag ymateb eich cwmni dŵr, gallwch wneud cwyn am eich cwmni dŵr. 

Os ydych chi'n credu nad ydych chi'n atebol am fil dŵr, neu os yw eich bil yn rhy uchel, gwiriwch:

• pryd wnaethoch chi symud i mewn ac allan o'r eiddo, os yw'r bil ar gyfer rhywle roeddech chi'n arfer byw ynddo

• os a phryd y dywedoch chi wrth eich cwmni dŵr eich bod chi'n symud, os yw'r bil ar gyfer rhywle roeddech chi'n arfer byw ynddo

• unrhyw ollyngiadau, y tu mewn i'ch eiddo neu'r tu allan, os oes gennych chi fesurydd dŵr

Efallai eich bod wedi cael gwybod eich bod wedi cael eich gor-dalu drwy gamgymeriad, neu oherwydd bod rhywfaint o wybodaeth amdanoch chi’n anghywir pan wnaed y penderfyniad ynglŷn â’r budd-dal.

Darllenwch beth i'w wneud os dywedwyd:

• eich bod wedi cael gordaliad Cymorth Incwm

• eich bod wedi cael gordaliad credydau treth

• eich bod chi eisiau herio penderfyniad Lwfans Ceisio Gwaith

• eich bod chi eisiau herio penderfyniad Credyd Pensiwn

• bod penderfyniad Credyd Cynhwysol wedi’i wneud a’ch bod yn anghytuno

• bod penderfyniad Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) wedi’i wneud a’ch bod yn anghytuno

Os llofnodoch chi'r cytundeb morgais byddwch yn atebol am unrhyw ôl-ddyledion morgais. Os llofnodoch chi'r cytundeb gyda rhywun arall byddwch yn atebol ar y cyd am unrhyw ôl-ddyledion.

Os cafodd eich eiddo ei adfeddu ac mae gennych chi ôl-ddyledion morgais o hyd

Gwiriwch y dyddiad y gwerthwyd yr eiddo, a'r dyddiad y gwnaethoch chi’r taliad diwethaf i'r cwmni morgais.

Mae’n rhaid i’ch cwmni morgais gysylltu â chi o fewn 6 blynedd i werthu'r tŷ i ofyn i chi ad-dalu unrhyw ôl-ddyledion. Os na fyddant yn gwneud hynny, efallai na fydd yn rhaid i chi dalu. Os cysylltwyd â chi ynglŷn ag ôl-ddyledion morgais o eiddo a werthwyd dros 6 mlynedd yn ôl, dylech gysylltu â’ch Cyngor ar Bopeth agosaf.

Os cysylltwyd â chi ynglŷn ag ôl-ddyledion morgais o eiddo a werthwyd yn ystod y 6 blynedd diwethaf, fel arfer, bydd hynny oherwydd bod arnoch chi arian ar brif swm y morgais (y cyfalaf).

Siaradwch â'r benthyciwr morgais i drefnu i dalu'r ôl-ddyledion. Os na wnewch chi hynny, mae ganddynt 12 mlynedd o'r dyddiad y gwnaethoch chi fethu taliad i fynd â chi i'r llys.

Os ydynt yn cysylltu â chi ynglŷn â’r llog sydd arnoch chi ac nad ydych chi'n trefnu i'w dalu, dim ond 6 blynedd sydd ganddynt i fynd â chi i'r llys.

Os na fyddant yn cymryd camau o fewn y terfyn amser, ni all eich cwmni morgais fynd â chi i'r llys i ad-dalu'r arian.

Os ydych chi wedi llofnodi cytundeb credyd, fel arfer byddwch chi'n gyfrifol am dalu'r ddyled credyd yn ôl. Nid ydych chi'n gyfrifol am ddyled os nad ydych chi wedi'ch enwi ar y cytundeb credyd neu os nad ydych chi wedi llofnodi'r cytundeb. Er enghraifft, efallai eich bod chi'n ddeiliad ychwanegol awdurdodedig ar gerdyn credyd ond oherwydd nad chi yw prif ddeiliad y cerdyn a heb lofnodi'r cytundeb credyd, nid chi sy’n gyfrifol am y ddyled.

Mae dyled credyd, neu ‘arian a fenthycwyd’ yn cynnwys: 

• cardiau credyd

• benthyciadau banc a benthyciadau diwrnod cyflog

• gorddrafftiau

• cardiau siopau

• nwyddau a brynwyd ar hurbwrcas

Os byddwch chi'n benthyca arian neu nwyddau fel hyn, y gyfraith sy'n amddiffyn eich hawliau yw’r Ddeddf Credyd Defnyddwyr.

Os nad yw credydwr wedi cysylltu â chi ynglŷn â dyled credyd o fewn y terfyn amser o 6 blynedd, ni allant eich gorfodi i'w thalu'n ôl. Ni allant eich gorfodi i dalu chwaith os oedd problemau gyda'r cytundeb gwreiddiol, er enghraifft os nad oeddent wedi cynnwys y wybodaeth gywir am sut byddai'r arian yn cael ei dalu'n ôl.

Os ydych chi’n warantwr i rywun arall

Os gwnaethoch chi gytuno i fod yn warantwr i rywun arall ac nad ydynt yn talu’r taliadau, gall y credydwr ofyn i chi wneud y taliadau.

Os ydych chi'n warantwr, dylech chi gael cytundeb gwarant wedi'i lofnodi sy'n egluro pryd gallech chi fod yn atebol.

Os gwnaethoch chi fenthyg nwyddau ar gytundeb hurbwrcas

Os ydych chi wedi prynu rhywbeth ar gytundeb hurbwrcas, er enghraifft car neu beiriant golchi, dydych chi ddim yn berchen arno nes i chi dalu amdano'n llawn. Os byddwch chi'n methu â thalu, efallai y bydd y benthyciwr yn gallu cymryd y nwyddau yn ôl.

Mae gennych yr hawl i ddod â’r cytundeb hurbwrcas i ben unrhyw bryd, er enghraifft os na allwch chi fforddio'r taliadau mwyach. Os ydych chi eisiau dod â’r cytundeb i ben yn gynnar, dylech chi wneud hyn yn ysgrifenedig. Gallwch chi ddefnyddio ein llythyr enghreifftiol. 

Os byddwch chi’n dod â’r cytundeb i ben yn gynnar, byddwch yn atebol am hanner y swm y cytunoch i’w dalu am y nwyddau. Bydd y benthyciwr yn tynnu’r swm rydych  chi eisoes wedi’i dalu iddynt, ond efallai y bydd yn ychwanegu costau ychwanegol am ddod â’r cytundeb i ben.

Os yw eich benthyciwr yn dweud bod yn rhaid i chi dalu dros hanner y swm cyfan sy’n ddyledus cyn y gallwch chi ddod â'r cytundeb i ben, dylech chi gysylltu â’ch Cyngor ar Bopeth agosaf.

Os ydych chi'n cael trafferth talu, mae'n well dod â'r cytundeb i ben eich hun. Os bydd eich benthyciwr yn dod â'r cytundeb i ben, efallai y bydd yn rhaid i chi dalu costau ychwanegol. Pwy bynnag sy'n dod â'r cytundeb i ben, bydd yn rhaid i chi roi'r nwyddau yn ôl.

Os gwnaethoch chi fenthyg arian gyda rhywun arall

Os ydych chi wedi llofnodi cytundeb credyd gyda rhywun arall, byddwch chi'n gyfrifol ar y cyd am dalu'r ddyled yn ôl. Os bydd y person arall yn rhoi'r gorau i dalu, gall y credydwr eich gorfodi i dalu swm llawn y ddyled, nid dim ond eich cyfran chi.

Herio dyledion credyd

Mae cyfreithiau i'ch amddiffyn pan fyddwch chi'n benthyca arian. Efallai na fydd y credydwr yn gallu cymryd camau i wneud i chi dalu os:

• na wnaethant roi cytundeb ysgrifenedig i chi yn dweud faint roeddech chi'n ei fenthyg, sut dylid ei dalu’n ôl a'ch hawliau i'w ganslo

• na wnaethant wirio'n iawn y gallech chi fforddio'r ad-daliadau

• wnaethon nhw eich trin chi’n annheg, er enghraifft fe wnaethon nhw werthu PPI i chi pan na ddylent fod wedi gwneud

• na wnaethant anfon diweddariadau rheolaidd atoch am eich cyfrif a'r swm o arian sydd arnoch chi iddynt

• ni wnaethoch chi fenthyg yr arian

• fe gawsoch chi eich rhoi dan bwysau i lofnodi'r cytundeb credyd neu gytundeb y gwarantwr

• ni allech chi ddeall beth roeddech chi'n ei lofnodi

• roeddech chi o dan 18 oed pan wnaethoch chi lofnodi’r cytundeb 

Cael help os nad ydych chi’n atebol am ddyled credyd

Yn y sefyllfaoedd hyn, efallai fod y ddyled yn anorfodadwy. Mae hyn yn golygu efallai na fydd y credydwr yn gallu eich gorfodi i dalu’r ddyled.

Gallwch chi gael help wrth eich Cyngor ar Bopeth agosaf os ydych chi'n credu y gallai dyled credyd fod yn anorfodadwy.

Dylech hefyd gael cymorth os yw credydwr yn cysylltu â chi’n gyson am ddyled nad ydych chi’n gyfrifol amdani yn eich barn chi. 

Os nad ydych chi’n hapus gyda sut mae eich credydwr yn delio â’ch sefyllfa, dylech chi gysylltu â nhw i gwyno. Os nad ydych chi’n fodlon â’u hymateb, gallwch chi gwyno i’r Ombwdsmon Ariannol:

Gwasanaeth Ombwdsmon Ariannol

Ffôn: 0800 023 4567

Llun - Gwener, 8am i 8pm

Sadwrn, 9am i 1pm

Mae galwadau am ddim o ffonau symudol a llinellau tir.

Os cewch chi fil am gynhaliaeth plant dylech chi wneud y canlynol:

• gofyn am gyfriflen fanwl a’i gwirio yn erbyn yr hyn rydych chi'n meddwl eich bod chi wedi'i dalu 

• gwirio faint o gynhaliaeth plant rydych chi’n ei dalu – defnyddiwch y gyfrifiannell cynhaliaeth plant ar GOV.UK i wirio eich bod yn talu’r swm iawn

• gwirio eich bod wedi dweud wrth y Gwasanaeth Cynhaliaeth Plant (CMS) am unrhyw newidiadau yn eich amgylchiadau - gall hyn effeithio ar y swm y dylech ei dalu

Os ydych chi'n credu bod y swm yn anghywir, efallai y byddwch chi'n gallu apelio neu ofyn am adolygiad. Dylech chi gysylltu â'r Gwasanaeth Cynhaliaeth Plant. Gwiriwch sut i gysylltu â’r CMS ar GOV.UK

Os nad ydych chi’n talu eich cynhaliaeth plant, mae'r camau y gellir eu cymryd yn dibynnu ar y math o drefniant sydd gennych. Gwiriwch beth i’w wneud os oes arnoch chi arian am gynhaliaeth plant.

Os yw eich ôl-ddyledion cynhaliaeth plant oherwydd taliadau wnaethoch chi eu methu amser maith yn ôl, efallai y bydd modd eu dileu. Bydd hyn yn dibynnu ar ba fath o gytundeb cynhaliaeth plant oedd gennych. Ni fyddwch yn gallu dileu’r ôl-ddyledion os dylech chi fod yn talu cynhaliaeth plant o hyd.

Os ydych chi’n credu bod eich ôl-ddyledion cynhaliaeth plant yn hen ac yn ansicr os oes rhaid i chi dalu, gofynnwch am help eich Cyngor ar Bopeth agosaf.