C10: darllen

Rhestrwch y cymhorthion rydych chi’n eu defnyddio i’ch helpu chi i ddarllen y tu mewn a’r tu allan, a nodwch yn glir os ydych chi’n gorfod defnyddio fformatau print bras neu sain.

Peidiwch byth â hepgor cymorth o’ch rhestr am eich bod chi’n meddwl ei fod yn amlwg, a chofiwch:

• esbonio sut maen nhw’n eich helpu chi

• nodi’n glir os yw gweithiwr iechyd proffesiynol wedi’ch cynghori chi i’w defnyddio nhw

• cynnwys unrhyw gymhorthion a fyddai’n eich helpu chi pe bai gennych chi nhw

Nodwch yn glir os ydych chi angen help ond nad ydych chi’n ei gael.

Os ydych chi’n cael help, dywedwch pwy sy’n eich helpu chi (er enghraifft, gofalwr neu ffrind) ac esboniwch:

• pam rydych chi angen help – mae’n bwysig dweud os nad ydych chi’n gallu darllen oherwydd cyflwr corfforol neu feddyliol, fel anabledd dysgu

• sut maen nhw’n helpu – er enghraifft, efallai eu bod nhw’n darllen eich post i chi

• pa mor aml maen nhw’n helpu

• os ydych chi angen eu help nhw y tu mewn, y tu allan neu’r ddau – er enghraifft, efallai eich bod chi’n ymdopi gartref ond eich bod chi’n dibynnu ar bobl y tu allan i ddarllen mapiau, enwau strydoedd neu fwydlenni i chi

• os ydych chi angen iddyn nhw fod wrth law – er enghraifft, i wneud yn siŵr eich bod chi’n ddiogel am eich bod chi’n ei chael hi’n anodd asesu pellteroedd 

Cofiwch esbonio beth sy’n digwydd (neu beth a fyddai’n digwydd) os nad ydych chi’n cael help. Ystyriwch:

• a ydych chi’n fwy tebygol o gael damwain – er enghraifft, rydych chi’n cael anawsterau wrth ddarllen arwydd allanfa mewn argyfwng

• a ydych chi’n fwy tebygol o gael symptomau meddyliol neu gorfforol fel cur pen neu straen ar y llygaid

• ydy hi’n cymryd o leiaf ddwywaith gymaint o amser i chi ddarllen a deall rhywbeth o gymharu â rhywun heb eich cyflwr

Meddyliwch faint o amser mae’n ei gymryd i chi leoli neu ddarllen arwyddion stryd neu enwau siopau neu ddarllen bwydlenni, llythyrau, biliau neu amserlenni bws a thrên.

Nodwch yn glir os yw’n cymryd ddwywaith gymaint o amser i chi wneud y pethau hyn o gymharu â rhywun heb eich cyflwr.

Ceisiwch esbonio faint o amser mae’n ei gymryd. Mae’n iawn i chi amcangyfrif, ond dywedwch os mai dyna rydych chi’n ei wneud. Os yw’n rhy anodd i chi amcangyfrif, esboniwch pam – er enghraifft, am fod eich cyflwr yn anwadal.

Cofiwch:

• gynnwys cyfnodau seibiant os ydych chi eu hangen

• esbonio os yw’n cymryd mwy fyth o amser ar ddiwrnod gwael

• dweud os ydych chi’n ei chael hi’n fwy anodd darllen a deall rhywbeth amla’n byd rydych chi’n gorfod gwneud hynny mewn diwrnod

Esboniwch sut rydych chi’n ymdopi ar ddiwrnodau da a diwrnodau gwael a sut rydych chi’n ymdopi dros gyfnod hwy (fel wythnos). Mae hyn yn rhoi darlun gwell i’r Adran Gwaith a Phensiynau o sut rydych chi’n ymdopi y rhan fwyaf o’r amser.

Nodwch yn glir:

• os ydych chi’n cael diwrnodau da a diwrnodau gwael

• pa mor aml rydych chi’n cael diwrnodau gwael

• os ydych chi’n cael diwrnodau gwael yn amlach na pheidio

• sut mae eich anawsterau a’ch symptomau yn amrywio ar ddiwrnodau da a diwrnodau gwael – er enghraifft, ar ddiwrnodau gwael rydych chi’n ei chael hi’n anodd canolbwyntio ar wrthrych, asesu meintiau neu bellteroedd neu ymdopi mewn goleuni disglair 

Esboniwch ydy’r anawsterau rydych chi’n eu cael wrth ddarllen a deall yn achosi unrhyw symptomau corfforol neu feddyliol i chi (fel pendro, golwg aneglur, cydgysylltiad llaw a llygad da neu salwch symud).

Mae’n gallu bod yn ddefnyddiol esbonio’r symptomau a rhoi enghraifft, gan gynnwys:

• pa mor aml rydych chi’n eu cael nhw

• faint maen nhw’n para

• os ydych chi’n eu cael nhw y tu mewn neu’r tu allan

• sut maen nhw’n ei gwneud hi’n anodd i chi ddarllen a deall

• os ydyn nhw’n ei gwneud hi’n anodd i chi gyflawni’r tasgau eraill ar y ffurflen hawlio – er enghraifft, paratoi pryd o fwyd neu ddilyn llwybr 

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydych chi wedi bod mewn perygl neu os gallech chi fod mewn perygl am eich bod chi’n cael trafferth darllen.

Er enghraifft, dylech chi ddweud os ydych chi erioed wedi cael trafferth darllen:

• arwyddion pwysig fel allanfa mewn argyfwng

• gwybodaeth ddiogelwch ar feddyginiaeth neu gynhyrchion cartref 

Nodwch yn glir:

• pam mae’n gallu digwydd

• pa mor aml mae’n gallu digwydd

• pa mor wael y gallai effeithio arnoch chi

• sut rydych chi’n ceisio ei atal – er enghraifft, rydych chi’n dibynnu ar rywun i esbonio pethau i chi

• os yw oherwydd na wnaeth rhywun eich helpu chi

• os yw oherwydd eich bod chi’n drysu neu’n cael trafferth cofio