Rhoi gwybod am newid tra'ch bod ar Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth

Tra'ch bod ar Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA), mae'n bwysig dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) os oes newidiadau i'ch:

• cyflwr iechyd

• gwaith

• arian

• Bywyd teuluol

• addysg - dim ond os ydych chi'n cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth sy'n gysylltiedig ag incwm y bydd angen i chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau

Gallai unrhyw newidiadau effeithio ar faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth y dylech ei gael neu ym mha grŵp rydych wedi’ch lleoli.

Pan fyddwch yn cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth, dylai’r Adran Gwaith a Phensiynau atal eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn awtomatig. Os na fyddant yn atal eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, cysylltwch â nhw a gwnewch yn siŵr eu bod yn gwybod eich bod wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth.

Gallwch wirio eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth ar GOV.UK.

Dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am newid

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am unrhyw newidiadau drwy ffonio'r Ganolfan Byd Gwaith.

Pan fyddwch yn cysylltu, byddant yn gofyn am eich:

• Enw llawn

• Dyddiad geni

• Rhif Yswiriant Gwladol

Canolfan Byd Gwaith

Rhif ffôn: 0800 169 0310

Ffôn testun: 0800 169 0314

Y Gymraeg: 0800 328 1744

Relay UK - os na allwch glywed neu siarad ar y ffôn, gallwch deipio'r hyn rydych am ei ddweud: 18001 yna 0800 169 0310

Gallwch ddefnyddio Relay UK gydag ap neu ffôn testun. Nid oes tâl ychwanegol i'w ddefnyddio. Dysgwch sut i ddefnyddio Relay UK ar wefan Relay UK.

Fideo Relay - os ydych yn defnyddio Iaith Arwyddion Prydain (BSL).

Gallwch ddysgu sut i ddefnyddio fideo Relay ar YouTube.

Dydd Llun i ddydd Gwener, 8am i 5pm

Mae galwadau am ddim o ffonau symudol a llinellau tir.

Os yw’r Adran Gwaith a Phensiynau yn dweud wrthych am symud i Gredyd Cynhwysol

Os ydych chi’n cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar incwm neu gyfraniadau a bod eich amgylchiadau’n newid, efallai y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn dweud wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol yn lle hynny.

Dylech gysylltu â’ch Canolfan Cyngor ar Bopeth lleol yn gyntaf. Gallai symud i Gredyd Cynhwysol olygu y byddwch mewn sefyllfa waeth. Hefyd, ni fyddwch yn gallu mynd yn ôl i Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.

Os dywedwyd wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol erbyn dyddiad penodol

Mae’r Adran Gwaith a Phensiynau yn atal budd-daliadau rhai pobl ac yn dweud wrthynt am hawlio Credyd Cynhwysol yn lle hynny.

Os cewch lythyr yn dweud wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol erbyn dyddiad cau penodol, mae hwn yn ‘hysbysiad mudo’. Dylech hawlio Credyd Cynhwysol erbyn y dyddiad cau yn yr hysbysiad mudo. Bydd eich hen fudd-daliadau yn dod i ben ar ôl y dyddiad cau.

Efallai y byddwch yn colli rhywfaint o arian os gwnewch gais ar ôl y dyddiad cau.

Gwiriwch beth ddylech chi ei wneud os cewch chi hysbysiad mudo. 

Dywedwch wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau o fewn 1 mis

Dylech ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am newid o fewn 1 mis iddo ddigwydd, oni bai bod gennych reswm da - er enghraifft:

• yn yr ysbyty

• yn ymdopi â phrofedigaeth

• argyfwng teuluol

Os oes gennych reswm da dros ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau yn hwyr, mae gennych hyd at 13 mis i ddweud wrthynt.

Os bydd eich taliadau Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn cynyddu

Os bydd newid yn golygu y bydd eich taliadau Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn cynyddu, byddwch yn derbyn taliad ôl-ddyddiedig i’r adeg y digwyddodd y newid. Dim ond os byddwch yn dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau ar amser neu os oes gennych reswm da i ddweud wrthynt yn hwyr y bydd hyn yn digwydd. Os byddwch yn dweud wrthynt yn hwyr heb reswm da, bydd eich taliad yn newid o'r dyddiad y dywedasoch wrthynt.

Os ydych chi'n meddwl y bydd eich taliadau Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn gostwng

Dylech ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau hyd yn oed os ydych yn meddwl y gallai newid olygu bod eich taliadau Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn mynd i lawr. Ni fyddwch yn arbed arian trwy roi gwybod amdano'n ddiweddarach.

Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn ôl-ddyddio’r taliadau i’r adeg pan ddigwyddodd y newid, nid pan fyddwch yn dweud wrthynt amdano. Os byddwch yn rhoi gwybod i’r Adran Gwaith a Phensiynau yn hwyr byddwch yn cael eich talu gormod a bydd yn rhaid i chi ei dalu’n ôl. Gelwir hyn yn ‘ordaliad’. Efallai y bydd yn rhaid i chi dalu cosb hefyd. Darganfyddwch sut mae'r Adran Gwaith a Phensiynau yn delio â gordaliadau. 

Newidiadau y mae angen i chi roi gwybod amdanynt

Os nad ydych chi’n siŵr a oes angen i’r Adran Gwaith a Phensiynau wybod rhywbeth, mae’n well dweud wrthyn nhw beth bynnag.

Mae yna rai newidiadau y dylech chi ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau amdanynt bob amser.

Os ydych yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy’n gysylltiedig ag incwm

Os ydych chi’n cael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn seiliedig ar incwm, mae’n bwysig dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau os ydych chi'n:

• dechrau byw gyda rhywun

• cael rhywun i ddod i fyw i'ch tŷ

• priodi neu ysgaru

• ffurfio neu ddiddymu partneriaeth sifil

• mae rhywun agos atoch yn marw - er enghraifft eich partner neu rywun rydych yn gofalu amdano

• dechrau neu stopio addysg

Rhaid i chi hefyd ddweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am unrhyw newidiadau i'r arian sy'n dod i mewn neu'n mynd allan o'ch cartref. Mae hyn yn cynnwys arian o:

• budd-daliadau

• pensiynau

• gwaith

Os nad ydych chi'n rhoi gwybod am newid

Os na fyddwch yn dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am newid er eich bod yn gwybod y dylech, gallai fod yn dwyll.

Os bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn dweud eich bod wedi cyflawni twyll, dylech gael cyngor cyfreithiol.