Os ydych chi'n meddwl bod eich penderfyniad Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) yn anghywir – ailystyried gorfodol

Os ydych chi'n meddwl bod penderfyniad am eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) yn anghywir, mae pethau y gallwch eu gwneud i geisio ei newid.

Gallwch ofyn i'r Adran Gwaith a Phensiynau edrych ar eu penderfyniad eto. Gelwir hyn yn ‘ailystyried gorfodol’.

Os ydych eisoes wedi cael ailystyried gorfodol ac nid yw'r DWP wedi newid eu meddwl, gallwch apelio i dribiwnlys annibynnol.

Gallwch apelio heb ailystyriaeth orfodol os yw'r canlynol yn wir:

• Dyma'r tro cyntaf i'r Adran Gwaith a Phensiynau benderfynu nad oes gennych allu cyfyngedig i weithio'

• Nid ydych wedi sgorio digon o bwyntiau yn eich Asesiad Gallu i Weithio

Os nad ydych yn siŵr a oes angen i chi ofyn am ailystyriaeth orfodol, gwiriwch eich llythyr penderfyniad.

Os mai dyma'r tro cyntaf i'r Adran Gwaith a Phensiynau benderfynu nad oes gennych allu cyfyngedig i weithio, efallai y gallwch gael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth tra byddwch yn aros am benderfyniad ar eich apêl. Gallwch ddarganfod sut i apelio at dribiwnlys annibynnol. 

Gofyn am ailystyried gorfodol

Gallwch ofyn am ailystyried gorfodol os ydych chi'n meddwl bod y penderfyniad anghywir wedi'i wneud am y canlynol:

• cael eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth wedi'i wrthod

• cael eich rhoi yn y grŵp gweithgaredd sy'n gysylltiedig â gwaith yn lle'r grŵp cymorth

• cael eich taliadau wedi'u stopio neu eu lleihau

• cael eich gwrthod ar gyfer taliad caledi

Os yw eich ailystyried gorfodol yn ymwneud â chael eich cynnwys yn y grŵp gweithgaredd sy'n gysylltiedig â gwaith

Efallai y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn edrych ar eich hawliad Lwfans Cyflogaeth a Chymorth cyfan eto, ac nid dim ond ar ba grŵp rydych chi ynddo. Gallai hyn olygu eu bod yn penderfynu na ddylech gael ESA o gwbl. Cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf os ydych chi'n meddwl y gallai hyn ddigwydd i chi.

Llenwi ffurflen neu anfon llythyr

Mae'n well gofyn am ailystyried gorfodol yn ysgrifenedig. Gallwch naill ai:

• argraffu a danfon ffurflen cais ailystyried CRMR1 gorfodol ar GOV.UK

• ysgrifennu eich llythyr eich hun

Anfonwch eich ffurflen neu lythyr i'r cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad. Os nad oes gennych eich llythyr penderfyniad, cysylltwch â’r swyddfa lle gwnaethoch wneud cais am Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.

Gofynnwch i'r Swyddfa Bost am brawf postio am ddim - efallai y bydd angen i chi ddangos pryd y gwnaethoch anfon eich ffurflen neu lythyr.

Anfonwch eich cais o fewn 1 mis

Gwnewch yn siŵr eich bod yn gofyn am ailystyried gorfodol o fewn 1 mis i ddyddiad y penderfyniad ar eich llythyr, oni bai bod rheswm da dros beidio gwneud hynny - er enghraifft, roeddech yn yr ysbyty, yn ymdopi â cholled neu wedi cael argyfwng gartref.

Os ydych chi'n agos at y terfyn amser 1 mis, gallwch wneud cais dros y ffôn yn hytrach na'i anfon ar bapur. Ffoniwch y rhif ar frig eich llythyr penderfyniad.

Os byddwch yn methu'r terfyn amser o 1 mis

Os anfonwch y cais yn hwyr, rhaid iddo fod o fewn 13 mis i ddyddiad y penderfyniad ar eich llythyr. Bydd angen i chi egluro pam ei fod yn hwyr wrth ofyn am yr ailystyried gorfodol. Nid oes angen i chi brofi pam fod y cais yn hwyr, ond os oes gennych chi dystiolaeth, dylech ei anfon gyda'r ffurflen – er enghraifft, llythyrau apwyntiad ysbyty neu hysbysiad rhyddhau.

Os nad yw'r DWP yn derbyn eich cais, gallwch apelio i dribiwnlys.

Profi pam fod eich penderfyniad yn anghywir

Dylai eich llythyr penderfyniad gan y DWP gynnwys 'datganiad o resymau' llawn sy'n egluro eu penderfyniad.

Ewch drwy'r datganiad o resymau a cheisiwch roi mwy o wybodaeth am y pwyntiau penodol rydych chi'n anghytuno â nhw.

Enghraifft

Efallai y bydd eich llythyr penderfyniad yn dweud nad ydych wedi sgorio unrhyw bwyntiau am anhawster gyda symudedd a rhoi rheswm pam. Er enghraifft, gallai ddweud eu bod yn derbyn na allwch gerdded mwy na 200 metr, ond nid ydynt yn derbyn na allwch gerdded mwy na 50 metr. Dylech gasglu mwy o dystiolaeth feddygol ar y pwynt hwn i ddangos na allwch gerdded mwy na 50 metr.

Os nad ydych yn siŵr sut i lenwi'r ffurflen, darllenwch y canllaw Sut i anghytuno â phenderfyniad a wnaed gan yr Adran Gwaith a Phensiynau ar GOV.UK. 

Os na chawsoch ddatganiad o resymau

Os ydych yn meddwl nad yw eich llythyr penderfyniad yn cynnwys datganiad o resymau, neu os yw eich llythyr yn dweud bod angen i chi ofyn amdano ar wahân, dylech wneud hyn cyn gynted â phosibl. Y ffordd gyflymaf yw ffonio'r rhif ar y llythyr penderfyniad. Gallwch hefyd ysgrifennu llythyr - defnyddiwch y cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad os gwnewch hynny.

Bydd gennych 1 mis i wneud y cais hwn ond dylech ei wneud cyn gynted â phosibl.

Os gofynnwch i'r Adran Gwaith a Phensiynau am ddatganiad ysgrifenedig o resymau, dylech gael peth amser ychwanegol i ofyn am ailystyried gorfodol. Dylai llythyr yr Adran Waith a Phensiynau gyda'r datganiad o resymau ddweud wrthych eich terfyn amser newydd.

Casglu tystiolaeth

Gwnewch yn siŵr bod y dystiolaeth yn cwmpasu pob pwynt rydych yn anghytuno ag ef ar y datganiad o resymau.

Darparwch dystiolaeth newydd nad ydych eisoes wedi'i hanfon, er enghraifft:

• canlyniadau archwiliad meddygol a gwblhawyd gan eich meddyg teulu neu arbenigwr

• adroddiad neu lythyr gan weithiwr proffesiynol meddygol

• dyddiadur sy'n dangos sut mae eich cyflwr yn effeithio ar eich bywyd bob dydd - gall hyn fod yn ddefnyddiol iawn os yw eich cyflwr yn amrywio o ddydd i ddydd

Efallai bod eich meddyg teulu neu weithiwr gofal iechyd proffesiynol arall eisoes wedi ysgrifennu llythyr amdanoch chi neu roi nodyn ffitrwydd i chi, ond efallai nad oedd hyn yn ddigon o wybodaeth am eich cyflwr. Gallwch ofyn iddynt anfon mwy o dystiolaeth amdanat ti nawr, gan gynnwys gwybodaeth fanwl am sut mae dy gyflwr yn effeithio ar dy allu i weithio.

Efallai y bydd eich meddyg yn codi tâl arnoch i ddarparu tystiolaeth ychwanegol. Dylech gysylltu â'ch meddygfa i ddarganfod a fyddwch yn gorfod talu a faint.

Dylech gyflwyno eich cais am ailystyried gorfodol cyn gynted ag y byddwch wedi llenwi'r ffurflen. Peidiwch â phoeni os nad oes gennych dystiolaeth eto - gallwch ei hanfon wedyn.

Anfonwch eich cais i'r cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol. Ysgrifennwch eich enw llawn, dyddiad geni a rhif Yswiriant Gwladol ar bob dalen o bapur rydych yn ei gynnwys. Darganfyddwch ble i gael eich rhif Yswiriant Gwladol ar GOV.UK.

Os nad ydych yn siŵr pa dystiolaeth sydd ei hangen arnoch neu os ydych yn cael trafferth ei chael, siaradwch ag cynghorydd.

Os oes angen arian arnoch tra'n aros am benderfyniad

Tra bod yr ailystyried gorfodol yn digwydd ni fyddwch yn cael unrhyw Lwfans oni bai bod yr ailystyried gorfodol oherwydd eich bod yn meddwl eich bod yn y grŵp anghywir. Dylech feddwl am ba arian y bydd ei angen arnoch i fyw arno yn y cyfamser. 

Gwneud cais newydd am ESA yn lle hynny

Os ydych chi'n aros am ailystyried gorfodol oherwydd bod eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth wedi'i stopio, gallwch wneud cais newydd am Lwfans Cyflogaeth a Chymorth os yw'r canlynol yn wir:

• mae eich cyflwr wedi gwaethygu

• mae gennych gyflwr newydd

Gallai hyn olygu y byddwch yn dechrau cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn gynt. Os yw'r ailystyried gorfodol yn llwyddiannus, yna byddwch yn cael taliad ôl-ddyddiedig i'r dyddiad y cafodd eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ei stopio neu ei leihau

Gall amgylchiadau eraill hefyd olygu y gallwch wneud cais newydd. Darganfyddwch beth i'w wneud os yw'ch ESA yn cael ei stopio neu ei leihau.

Hawlio Credyd Cynhwysol

Os ydych yn hawlio Credyd Cynhwysol tra'ch bod yn aros am benderfyniad am eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, ni fyddwch yn gallu dychwelyd i Lwfans Cyflogaeth a Chymorth sy'n gysylltiedig ag incwm - hyd yn oed os yw eich ailystyried gorfodol neu apêl yn llwyddiannus.

Gallai fod yn well aros i ddarganfod a yw eich ailystyried gorfodol wedi bod yn llwyddiannus ac y byddwch yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn hytrach na hawlio Credyd Cynhwysol.

Os byddwch yn hawlio Credyd Cynhwysol tra'n aros am benderfyniad am eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth steil-newydd, byddwch yn gallu cael y ddau os yw eich ailystyried gorfodol neu apêl yn llwyddiannus.

Er na fyddwch fel arfer yn cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn ystod ailystyried gorfodol, efallai y byddwch yn dechrau cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth os byddwch yn apelio mewn tribiwnlys.

Gall cynghorydd gyfrifo pa fudd-dal fyddai'n eich gadael ar eich ennill yn ariannol - cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf am gymorth.

Cael penderfyniad

Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn edrych ar y penderfyniad gwreiddiol ac yn penderfynu a oedd yn gywir. Os yw'n achos syml gallai gymryd cyn lleied â 14 diwrnod, ond gallai fod yn llawer hirach.

Efallai y bydd rhywun o'r Adran Gwaith a Phensiynau yn eich ffonio i ofyn am fwy o wybodaeth neu dystiolaeth. Os byddan nhw'n gofyn i chi am fwy o dystiolaeth, anfonwch y dystiolaeth o fewn 1 mis i ddyddiad y cais am dystiolaeth. Os na wnewch hyn, bydd y DWP yn gwneud eu penderfyniad hebddo.

Unwaith y bydd penderfyniad wedi'i wneud, byddwch yn derbyn llythyr gyda'r canlyniad.

Os bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn newid eu penderfyniad, byddwch yn cael yr arian sy'n ddyledus i chi yn ôl-dyddiedig.

Os yw'r penderfyniad yn ymwneud â hawliad newydd, byddant yn ôl-ddyddio eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth i'r dyddiad y gwnaethoch yr hawliad.

Os yw'r penderfyniad yn ymwneud â hawliad parhaus, byddant yn ôl-ddyddio'ch Lwfans Cyflogaeth a Chymorth i'r dyddiad y cafodd ei atal neu ei leihau.

Os nad yw'r Adran Gwaith a Phensiynau yn newid eu penderfyniad

Os ydych yn dal i anghytuno â'r penderfyniad ar ôl yr ailystyried gorfodol, gallwch apelio i dribiwnlys.