Hawlio'r ESA steil-newydd

Bydd angen i chi ddangos bod eich cyflwr meddygol yn ei gwneud hi'n anodd gweithio - gelwir hyn yn 'allu cyfyngedig i weithio'. 

Os nad ydych eisoes wedi gwneud hynny, dylech gael nodyn ffitrwydd gan weithiwr gofal iechyd proffesiynol sy'n eich trin.

Cael nodyn ffitrwydd

Gallwch gael nodyn ffitrwydd gan y gweithwyr gofal iechyd proffesiynol canlynol:

• eich meddyg teulu neu feddyg mewn ysbyty

• nyrs gofrestredig

• fferyllydd

• therapydd galwedigaethol

• ffisiotherapydd

Bydd eich nodyn ffitrwydd naill ai wedi'i argraffu neu'n ddigidol. Os nad ydych yn siŵr pa fath y byddwch yn ei gael a sut y byddwch yn ei gael, holwch y gweithiwr gofal iechyd proffesiynol.

Os cewch nodyn ffitrwydd wedi'i argraffu, gwiriwch fod y gweithiwr gofal iechyd proffesiynol wedi'i lofnodi.

Os byddwch yn cael nodyn ffitrwydd digidol, gwiriwch ei fod yn cynnwys enw’r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol.

Os nad yw'r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol naill ai wedi llofnodi'ch nodyn ffitrwydd neu wedi cynnwys ei enw, gallai'r DWP ei wrthod ac efallai y bydd yn rhaid i chi gael un newydd.

Mae eich nodyn ffitrwydd am ddim os ydych wedi bod yn sâl am fwy na 7 diwrnod pan ofynnwch amdano. Efallai y bydd yn rhaid i chi dalu amdano os ydych wedi bod yn sâl am 7 diwrnod neu lai.

Dylech bob amser gadw eich nodyn ffitrwydd - efallai y bydd yn rhaid i chi dalu am un arall os byddwch yn ei golli neu ei ddileu. Gallwch roi copi i’r DWP neu dynnu llun ohono i’w uwchlwytho ar-lein.

Os na allwch gael nodyn ffitrwydd, siaradwch â chynghorydd.

Os yw'r DWP yn derbyn eich hawliad ESA

Fel arfer byddwch yn cael eich taliad ESA cyntaf ychydig wythnosau ar ôl gwneud cais.

Gallwch wirio faint o ESA y byddwch yn ei gael.

Fel arfer, bydd y DWP yn talu hyd at 3 mis o ESA i dalu am yr amser pan oedd gennych allu cyfyngedig i weithio cyn i chi wneud eich cais. Gelwir hyn yn 'dyddio'n ôl'.

Ni fyddwch fel arfer yn cael ESA ar gyfer y 7 diwrnod cyntaf yr oedd gennych allu cyfyngedig i weithio. Gelwir y rhain yn 'ddyddiau aros'.

Gwneud cais am yr ESA steil-newydd

Oherwydd y coronafeirws, mae'n rhaid i chi wneud cais am ESA steil- newydd ar-lein neu dros y ffôn.

Bydd angen i chi wneud hyn hyd yn oed os ydych ar Gredyd Cynhwysol. Ni allwch wneud cais am ESA trwy eich cyfrif Credyd Cynhwysol ar-lein mwyach. 

Gallwch wneud cais ar-lein am ESA steil-newydd ar GOV.UK. Gofynnir rhai cwestiynau i chi yn gyntaf i sicrhau eich bod yn gymwys. Os ydych chi'n gymwys, gofynnir i chi lenwi ffurflen ar-lein. 

Pan fyddwch chi'n ymgeisio, bydd angen:

• eich rhif Yswiriant Gwladol - gwiriwch ble i ddod o hyd i'ch rhif Yswiriant Gwladol yn GOV.UK

• eich rhif cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu a'ch cod didoli - os nad oes gennych gyfrif banc gallwch ddefnyddio'r gwasanaeth eithrio taliadau ar GOV.UK

• enw, cyfeiriad a rhif ffôn eich meddyg teulu

• manylion eich incwm os ydych yn gweithio

• y dyddiad y bydd eich SSP yn dod i ben os ydych yn ei hawlio

Pan fydd y ffurflen yn gofyn pa ddyddiad yr hoffech hawlio ESA, rhowch y dyddiad pan oedd gennych allu cyfyngedig i weithio gyntaf. Bydd angen i chi roi nodyn ffitrwydd i'r DWP o'r dyddiad hwnnw.

Bydd angen i chi wneud cais dros y ffôn os ydych yn 'benodai', sy'n golygu eich bod yn gwneud cais ar ran rhywun arall. Os na allwch ddefnyddio ffurflenni ar-lein, gallwch hefyd wneud cais dros y ffôn. Ffoniwch linell gymorth hawlio newydd y Ganolfan Byd Gwaith - dewiswch yr opsiwn ar gyfer yr ESA steil-newydd.

Pan fyddwch yn ffonio'r DWP efallai y byddant yn dweud wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol hefyd - nid oes angen i chi wneud hyn i hawlio'r ESA steil-newydd. Os ydych am ddeall pa fudd-daliadau y gallwch eu cael cyn i chi ffonio'r DWP, gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-daliadau.

Peidiwch â theimlo dan bwysau gan y DWP i wneud cais am rywbeth nad ydych yn siŵr amdano - os nad ydych am hawlio Credyd Cynhwysol dywedwch wrthynt eich bod ond eisiau'r hawlio ESA steil- newydd.

Ar ôl i chi wneud cais

Bydd y DWP yn cysylltu â chi dros y ffôn neu lythyr i ddweud wrthych beth fydd yn digwydd nesaf. Efallai y gofynnir i chi fynd i gyfweliad wyneb yn wyneb yn y Ganolfan Byd Gwaith. Ffoniwch y Ganolfan Byd Gwaith os ydych chi'n poeni am gael cyfweliad wyneb yn wyneb. Bydd y rhif ar y gwahoddiad i'r cyfweliad - neu gallwch edrych am eu manylion cyswllt ar GOV.UK. 

Gwiriwch y dyddiad gorffen ar eich nodyn ffitrwydd. Cyn y dyddiad gorffen, mynnwch nodyn ffitrwydd newydd os oes angen. Bydd angen i chi barhau i roi nodiadau ffitrwydd i'r DWP nes eu bod wedi eich asesu'n llawn.

Os derbynnir eich cais, ar ryw adeg yn ystod y misoedd nesaf, efallai y bydd y DWP yn gofyn i chi lenwi ffurflen o'r enw 'holiadur gallu i weithio' neu 'ESA50'. Bydd angen i chi gwblhau hyn er mwyn parhau i gael ESA - gwiriwch sut i lenwi'r ffurflen ESA50.

Os yw'r DWP yn gwrthod eich hawliad

Dylai'r DWP ddweud wrthych pam y gwrthodwyd eich cais. Os ydych chi'n credu bod y penderfyniad yn anghywir, gallwch herio'r penderfyniad.