Faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) gewch chi

Bydd faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth gewch chi gan yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) yn dibynnu ar y math o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth y byddwch yn ei hawlio. Efallai y cewch:

• math newydd o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar gyfraniadau

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar incwm

Fel arfer, dim ond y math newydd o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth y byddwch yn gallu ei gael. Os nad ydych yn siŵr, gwiriwch pa fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth y gallwch eu hawlio.

Gallwch gael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar gyfraniadau a Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm ar yr un pryd. Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn gwirio faint allwch chi ei gael ar gyfer pob un ohonynt. Y cyfanswm Lwfans Cyflogaeth a Chymorth y byddwch yn ei gael yw pa swm bynnag yw’r un uchaf.

Os ydych yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth math newydd neu Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar gyfraniadau

Pan fyddwch yn hawlio am y tro cyntaf, byddwch fel arfer yn cael:

• £90.50 bob wythnos os ydych chi’n 25 oed neu’n hŷn

• £71.70 bob wythnos os ydych chi o dan 25 oed 

Tua 3 mis ar ôl eich hawliad, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn eich asesu. Yn dibynnu ar faint mae eich cyflwr yn effeithio arnoch chi, byddant yn eich rhoi naill ai yn y 'grŵp gweithgaredd cysylltiedig â gwaith' neu'r 'grŵp cymorth'. Mae pa grŵp rydych chi'n perthyn iddo yn effeithio ar faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth gewch chi.

Os ydych chi yn y:

• grŵp gweithgaredd cysylltiedig â gwaith, byddwch yn cael £90.50 bob wythnos

• grŵp cymorth, byddwch yn cael £138.20 bob wythnos

Does dim ots faint yw eich oed.

Os ydych chi'n angheuol wael

Os nad yw eich meddyg yn disgwyl i chi fyw mwy na blwyddyn, dylai'r Adran Gwaith a Phensiynau eich rhoi yn y grŵp cymorth pan fyddwch yn hawlio am y tro cyntaf. Mae hyn yn golygu y byddwch yn cael £129.50 bob wythnos ar unwaith.

Os na fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn eich rhoi yn y grŵp cymorth, gallwch herio penderfyniad yr Adran Gwaith a Phensiynau.

Os oes gennych salwch terfynol ond bod eich meddyg yn disgwyl i chi fyw mwy na blwyddyn, dylech siarad â chynghorydd.

Os ydych yn cael pensiwn personol neu bensiwn gwaith

Os yw eich pensiwn yn fwy na £85 bob wythnos cyn treth, byddwch yn cael llai o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth. I weld sut y bydd eich pensiwn yn effeithio ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth:

1. Cyfrifwch faint rydych chi’n ei gael o’ch pensiwn bob wythnos – edrychwch ar eich datganiad pensiwn

2. Tynnwch £85

3. Cyfrifwch hanner yr hyn sydd gennych ar ôl – bydd hyn yn cael ei dynnu oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth

Enghraifft

Mae Charlie yn cael £975 bob mis o bensiwn.

I weld faint mae’n ei gael bob wythnos, mae angen iddo gyfrifo faint mae’n ei gael mewn blwyddyn a rhannu â 52.

£975 wedi’i luosi â 12 yw £11,700.

£11,700 wedi’i rannu â 52 yw £225.

Mae pensiwn Charlie yn £225 bob wythnos. Nawr mae angen i Charlie gyfrifo faint fydd yn cael ei dynnu oddi ar ei Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.

£225 llai £85 ydy £140.

Mae hanner £140 yn £70.

Bydd Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Charlie yn gostwng £70 bob wythnos.

Os ydych yn cael budd-daliadau eraill

Ni chewch y math newydd na Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar gyfraniadau ar yr un pryd â:

• Lwfans Gofalwr

• Lwfans Mamolaeth

• Pensiwn Gwraig Weddw neu Lwfans Rhiant Gweddw

• Taliad Cymorth i Ofalwyr

Fel arfer, mae'n werth hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chymorth hyd yn oed os ydych chi'n cael un o'r budd-daliadau hyn. Byddwch yn cael pa swm bynnag yw’r un uchaf.

Os ydych yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm

I gyfrifo faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm y dylech ei gael, mae angen i chi wneud y canlynol:

1. Gwiriwch faint yw’r swm sylfaenol y gallwch chi ei gael 

2. Ychwanegwch unrhyw symiau ychwanegol – ‘premiwm’ yw’r enw ar y rhain

3. Tynnwch arian i ffwrdd os oes gennych incwm

4. Tynnwch arian i ffwrdd os oes gennych gynilion neu os ydych yn berchen ar gartref

Os oes gennych chi sero neu lai na sero yn y diwedd, ni fyddwch yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm.

Gwirio pryd gewch chi Daliadau Costau Byw

Os ydych chi’n gymwys, bydd y llywodraeth yn anfon taliad o £299 atoch yn ystod y gwanwyn 2024. Nid ydynt wedi cyhoeddi rhagor o daliadau.

Dylech fod wedi cael y taliad Costau Byw o £299 rhwng 6 a 22 Chwefror 2024. Er mwyn cael y taliad mae’n rhaid eich bod wedi bod â hawl i daliad ESA yn seiliedig ar incwm rhwng 13 Tachwedd a 12 Rhagfyr 2023.

Os na chawsoch y taliad diwethaf

Os ydych chi’n credu y dylech fod wedi cael Taliad Costau Byw, gallwch roi gwybod am daliad coll ar GOV.UK.

1. Gwirio faint yw’r swm sylfaenol y gallwch chi ei gael

Pan fyddwch yn hawlio am y tro cyntaf, eich swm sylfaenol yw:

• £142.25 bob wythnos os ydych yn byw gyda phartner

• £90.50 bob wythnos os nad ydych yn byw gyda phartner a’ch bod yn 25 oed neu’n hŷn

• £71.70 bob wythnos os nad ydych yn byw gyda phartner a’ch bod o dan 25 oed

Os ydych yn byw gyda phartner a bod un ohonoch o dan 18 oed, mae'r rheolau'n fwy cymhleth. Cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf i weld faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth gewch chi.

Tua 3 mis ar ôl i chi hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn eich asesu. Yn dibynnu ar faint mae eich cyflwr yn effeithio arnoch chi, byddant yn eich rhoi naill ai yn y 'grŵp gweithgaredd cysylltiedig â gwaith' neu'r 'grŵp cymorth'. Mae pa grŵp rydych chi'n perthyn iddo yn effeithio ar faint o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth gewch chi.

Os ydych chi yn y grŵp gweithgaredd cysylltiedig â gwaith, eich swm sylfaenol yw:

• £142.25 bob wythnos os ydych yn byw gyda phartner

• £90.50 bob wythnos os nad ydych yn byw gyda phartner

Does dim ots faint yw eich oed.

Os ydych chi yn y grŵp cymorth, byddwch yn cael £47.70 yn ychwanegol bob wythnos - gelwir hyn yn 'elfen cymorth'. Mae hyn yn golygu mai eich swm sylfaenol yw:

• £189.85 bob wythnos os ydych yn byw gyda phartner

• £138.20 bob wythnos os nad ydych yn byw gyda phartner

Does dim ots faint yw eich oed.

Os oes gennych lai na blwyddyn ar ôl i fyw

Dylai'r Adran Gwaith a Phensiynau eich rhoi yn y grŵp cymorth pan fyddwch yn hawlio am y tro cyntaf. Mae hyn yn golygu bod eich swm sylfaenol yn £138.20 bob wythnos ar unwaith.

Os na fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn eich rhoi yn y grŵp cymorth, gallwch herio penderfyniad yr Adran Gwaith a Phensiynau.

2. Premiymau ategol

Ar unrhyw adeg tra byddwch chi'n cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, efallai y byddwch chi'n cael symiau ychwanegol o'r enw 'premiymau'.

3. Tynnu arian i ffwrdd os oes gennych incwm

Efallai y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm - mae'n dibynnu ar y math o incwm sydd gennych. Os ydych yn byw gyda phartner, mae hefyd yn dibynnu ar incwm eich partner.

Cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf os oes gennych fathau eraill o incwm, er enghraifft, benthyciad myfyriwr neu grant.

4. Tynnu arian i ffwrdd os oes gennych gynilion neu os ydych yn berchen ar eiddo

Efallai y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm - mae'n dibynnu ar faint o gynilion sydd gennych. Os ydych yn byw gyda phartner, mae hefyd yn dibynnu ar eu cynilion nhw.

Ychwanegwch eich cynilion chi a’ch partner at ei gilydd, gan gynnwys buddsoddiadau.

Ychwanegwch hefyd werth unrhyw eiddo rydych chi’n berchen arno – ond nid y cartref rydych chi’n byw ynddo.

Nid oes rhaid i chi gynnwys gwerth yr eiddo yr ydych yn berchen arno am hyd at 6 mis os:

• ydych chi’n bwriadu symud i mewn

• gadawsoch yr eiddo oherwydd tor-perthynas

• rydych chi’n ceisio ei werthu

Os ydych yn dal yn berchen ar yr eiddo ar ôl 6 mis

Cofiwch ffonio’r Adran Gwaith a Phensiynau i ddweud wrthynt.

Llinell Ymholiadau Budd-daliadau'r Adran Gwaith a Phensiynau

Ffôn: 0800 169 0310 Ffôn testun: 0800 169 0314 Llinell Gymraeg: 0800 328 1744

Relay UK - os na allwch glywed neu siarad ar y ffôn, gallwch deipio'r hyn rydych am ei ddweud: 18001 yna 0800 169 0310

Gallwch ddefnyddio Relay UK gydag ap neu ffôn testun. Nid oes tâl ychwanegol i'w ddefnyddio. Dysgwch sut i ddefnyddio Relay UK ar wefan Relay UK.

Fideo Relay - os ydych yn defnyddio Iaith Arwyddion Prydain (BSL).

Gallwch ddarganfod sut i ddefnyddio fideo Relay ar YouTube.

Dydd Llun i ddydd Gwener, 8am i 5pm

Mae galwadau am ddim o ffonau symudol a llinellau tir.

Gwiriwch faint o gynilion sydd gennych

If your total savings are:

• £6,000 neu lai, ni fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu unrhyw arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth

• dros £6,000 a hyd at £16,000, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth – hyd at £40 bob wythnos

• £16,000 neu fwy, allwch chi ddim cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail incwm

Os ydych yn byw mewn cartref gofal

Ni fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu unrhyw arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth os yw cyfanswm eich cynilion yn £10,000 neu'n llai.

Os yw cyfanswm eich cynilion dros £10,000, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn tynnu arian oddi ar eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth – hyd at £24 bob wythnos

Cysylltwch â’ch Cyngor ar Bopeth agosaf os nad ydych chi’n siŵr a yw rhywbeth yn cyfrif fel cynilion, er enghraifft os ydych chi wedi cael benthyciad.

Os yw eich taliadau Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn anghywir

Ffoniwch yr Adran Gwaith a Phensiynau a dywedwch wrthynt pam eich bod yn meddwl bod y swm yn anghywir.

Os na fydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn newid eu penderfyniad, gallwch herio swm eich Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.

Os nad ydych chi’n siŵr eich bod yn cael y swm cywir o Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, cysylltwch â’ch Canolfan Cyngor ar Bopeth agosaf i holi.