Gwiriwch a allwch gael Budd-dal Tai

Gallwch hawlio Credyd Cynhwysol hyd yn oed os oeddech yn cael, neu wedi rhoi’r gorau i gael, budd-dal gyda premiwm anabledd difrifol (SDP).

Efallai y cewch swm ychwanegol yn eich Credyd Cynhwysol – gelwir hyn yn ‘elfen drosiannol’.

Byddwch yn cael y swm ychwanegol os byddwch yn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol o fewn mis ar ôl i chi roi’r gorau i gael y budd-dal gyda’r SDP.

Ni allwch gael y swm ychwanegol os ydych:

• dim ond gyda Budd-dal Tai yr oeddent yn cael y SDP

• symud i mewn gyda phartner sy’n hawlio Credyd Cynhwysol

Cyn 27 Ionawr 2021, ni allech hawlio Credyd Cynhwysol os oeddech yn cael, neu wedi rhoi’r gorau i gael, budd-dal gyda SDP yn ddiweddar.

Os gwnaethoch gais am Gredyd Cynhwysol cyn 27 Ionawr 2021, siaradwch â chynghorydd i wirio beth mae gennych hawl iddo.

Os ydych eisoes yn cael Budd-dal Tai, byddwch yn parhau i’w gael oni bai bod eich amgylchiadau’n newid.

Mae’r partner hŷn yn dal i allu gwneud cais newydd am Fudd-dal Tai os yw’r ddau o’r canlynol yn berthnasol:

• eu bod wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth cyn 15 Mai 2019

• eu bod wedi bod yn hawlio Credyd Pensiwn ers cyn 15 Mai 2019

Bydd angen i chi roi tystiolaeth i ddangos mai’r Deyrnas Unedig, Iwerddon, Ynysoedd y Sianel neu Ynys Manaw yw eich prif gartref. Gelwir hyn yn ‘breswylydd arferol’. Mae’n rhaid i chi wneud hyn hyd yn oed os ydych yn ddinesydd Prydeinig.

Gwiriwch sut i brofi eich bod yn breswylydd arferol. 

Dim ond os yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus y gallwch gael Budd-dal Tai. Mewn rhai sefyllfaoedd mae angen ‘hawl i breswylio’ arnoch chi hefyd.

Gallwch hawlio arian cyhoeddus os oes gennych unrhyw un o’r canlynol:

• Dinasyddiaeth Brydeinig neu Wyddelig

• statws sefydlog o Gynllun Setliad yr UE

• absenoldeb amhenodol – oni bai eich bod wedi dod i’r DU ar fisa perthynas sy’n oedolyn dibynnol

• statws ffoadur neu warchodaeth ddyngarol

• hawl i breswylio

Os oes gennych statws cyn-sefydlog gan Gynllun Setliad yr UE, gallwch hawlio arian cyhoeddus - ond mae angen i chi hefyd ddangos bod gennych hawl i breswylio i gael Budd-dal Tai. Gwiriwch a oes gennych hawl i breswylio. 

Os ydych wedi gwneud cais i Gynllun Setliad yr UE a’ch bod yn aros am benderfyniad, gallwch hawlio arian cyhoeddus - ond mae angen i chi hefyd ddangos bod gennych hawl i breswylio i gael Budd-dal Tai. Gwiriwch a oes gennych hawl i breswylio.

Os oes gennych unrhyw statws mewnfudo arall, gwiriwch a yw eich statws mewnfudo yn caniatáu ichi hawlio arian cyhoeddus.

Ni allwch gael Budd-dal Tai os ydych chi neu’ch partner yn talu rhent i:

• rhiant plentyn sy'n byw gyda chi

• cyn partner, ar gyfer y cartref yr oeddech yn arfer byw ynddo gyda’ch gilydd

• aelod agos o'r teulu sy'n byw gyda chi

Efallai y gallwch gael Budd-dal Tai os ydych yn talu rhent i:

• aelod agos o'r teulu nad yw'n byw gyda chi

• ffrind neu aelod o’r teulu sy’n bell i ffwrdd fel nain neu daid – hyd yn oed os ydych yn byw yn yr un cartref

• rhywun a oedd yn arfer gadael i chi fyw yn yr eiddo yn ddi-rent

I gael Budd-dal Tai, bydd angen i chi ddangos tystiolaeth i’r cyngor ei fod yn gytundeb rhentu ‘masnachol’ – fel un rhwng cymdeithas dai a thenant. Er enghraifft, efallai y bydd yn gofyn am gael gweld eich contract neu brawf eich bod yn talu rhent. Efallai y byddant hefyd yn gofyn am dystiolaeth arall, fel blaendal a daloch pan symudoch i mewn neu dystysgrif diogelwch nwy gan eich landlord.

Mae’n bosibl y bydd eich cyngor lleol yn penderfynu nad ydych yn gymwys os yw’n meddwl eich bod ond yn talu rhent i gael Budd-dal Tai – gelwir hyn yn ‘manteisio ar Fudd-dal Tai’. Gallai fod yn fanteisiol, er enghraifft, os ydych wedi bod yn byw gyda ffrind a dim ond newydd ddechrau talu rhent iddynt.

Os ydych yn astudio’n rhan-amser, fel arfer gallwch gael Budd-dal Tai. Os ydych yn byw mewn tŷ neu neuadd breswyl sy’n eiddo i’r brifysgol, mae’r rheolau’n gymhleth – gallwch gael help gan eich Cyngor ar Bopeth lleol. 

Os ydych chi’n astudio’n llawn amser, dim ond mewn rhai sefyllfaoedd y gallwch chi gael Budd-dal Tai.

Os nad ydych mewn addysg uwch (fel cwrs gradd neu hyfforddiant athrawon)

Gallwch hawlio Budd-dal Tai os ydych o dan 22 oed a bod eich cwrs wedi dechrau cyn i chi droi’n 21.

Os ydych yn cael budd-daliadau

Gallwch gael Budd-dal Tai os ydych yn cael:

• Cymhorthdal Incwm

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn Seiliedig ar Incwm (ESA)

• Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm (JSA)

• Credyd Cynhwysol, oni bai bod eich Credyd Cynhwysol yn cynnwys swm ar gyfer costau tai

• budd-dal anabledd fel Taliad Annibyniaeth Bersonol neu Lwfans Gweini

Os oes gennych chi blant

Gallwch gael Budd-dal Tai os:

• rydych yn rhiant sengl

• rydych yn ofalwr maeth sengl ac mae gennych blentyn wedi’i leoli gyda chi

• rydych chi a'ch partner yn fyfyrwyr amser llawn ac mae gennych chi blant

Os ydych yn anabl

Gallwch gael Budd-dal Tai os:

• mae’r cyngor yn penderfynu bod gennych ‘allu cyfyngedig i weithio’ a’i fod wedi’i gael ers 28 wythnos – os cawsoch asesiad ar gyfer LCC neu Gredyd Cynhwysol byddant yn defnyddio’r un canlyniadau

• rydych yn fyddar ac yn cael Lwfans Myfyrwyr Anabl

• rydych wedi’ch cofrestru â nam difrifol ar y golwg neu’n ddall

Os ydych chi neu'ch partner wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth

Gallwch gael Budd-dal Tai – gwiriwch eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth ar GOV.UK.

Os cymeroch amser i ffwrdd o'ch cwrs oherwydd eich bod yn sâl neu'n gofalu am rywun

Fel arfer gallwch gael Budd-dal Tai unwaith nad ydych bellach yn sâl neu’n gofalu am rywun, cyn belled â’ch bod yn aros i fynd yn ôl i’ch cwrs. Ni allwch gael Budd-dal Tai os ydych yn byw mewn llety sy’n eiddo i’r brifysgol neu neuaddau preswyl.

Os ydych yn byw gyda phartner sydd ddim yn fyfyriwr

Os yw eich partner yn hawlio Budd-dal Tai, gallant eich cynnwys yn eu cais.

Gallwch gael Budd-dal Tai am y rhent a dalwch fel rhan o gynllun rhanberchenogaeth. Bydd angen i chi ofyn am gytundeb rhentu ysgrifenedig gyda’r sefydliad sy’n rhedeg y cynllun, os nad oes gennych un yn barod.

Os oes gennych forgais ar gyfer gweddill yr eiddo, efallai y gallwch gael benthyciad gan y llywodraeth i helpu i dalu llog y morgais. Yr enw ar fenthyciad y llywodraeth yw ‘cymorth ar gyfer llog morgais’ (SMI).

I gael cymorth ar gyfer llog morgais, bydd angen i chi hefyd gael:

• Cymhorthdal Incwm

• Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm (JSA)

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn Seiliedig ar Incwm (ESA)

• Credyd Pensiwn

Os ydych chi eisoes yn cael un o'r budd-daliadau hyn, darganfyddwch a allwch chi gael cymorth ar gyfer llog morgais.  

Os nad ydych yn cael un o’r budd-daliadau hyn, defnyddiwch wiriwr budd-daliadau Turn2us i ddarganfod pa fudd-daliadau y gallech eu cael.

Gallwch gael Budd-dal Tai os gwnaethoch werthu eich cartref dros 5 mlynedd yn ôl.

Os gwnaethoch werthu eich cartref yn ystod y 5 mlynedd diwethaf, gallwch gael Budd-dal Tai o hyd os bu’n rhaid i chi ei werthu er mwyn i chi allu parhau i fyw yno – er enghraifft os oedd y benthyciwr morgeisi eisiau adfeddiannu eich cartref.

Fel arfer ni allwch gael Budd-dal Tai, ond efallai y gallwch gael help gyda’ch rhent o’r budd-daliadau hyn:

• Cymhorthdal Incwm

• Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm (JSA)

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn Seiliedig ar Incwm (ESA)

• Credyd Pensiwn

Defnyddiwch y gwiriwr budd-daliadau Turn2us i ddarganfod pa fudd-daliadau y gallech eu cael.

Ni allwch gael Budd-dal Tai os:

• ei ddiben yw talu rhent i gartref gofal

• rydych chi neu’ch partner yn rhentu eich cartref gan eich cyflogwr fel rhan o’ch swydd – er enghraifft, os ydych yn gweithio i westy ac yn byw ar y safle

• rydych yn rhan o urdd grefyddol sy’n talu eich costau byw

Mae’n bosibl y gallwch gael Budd-dal Tai os ydych yn talu rhent i gwmni rydych chi, eich partner neu berthynas agos sy’n byw gyda chi yn gweithio iddo – gan gynnwys fel cyfarwyddwr.

I gael Budd-dal Tai, bydd angen i chi ddangos tystiolaeth i’r cyngor ei fod yn gytundeb rhentu ‘masnachol’ – fel un rhwng cymdeithas dai a thenant. Er enghraifft, efallai y bydd yn gofyn am gael gweld eich contract neu brawf eich bod yn talu rhent. Efallai y byddant hefyd yn gofyn am dystiolaeth arall, fel blaendal a daloch pan symudoch i mewn neu dystysgrif diogelwch nwy gan eich landlord.

Mae’n bosibl y bydd eich cyngor lleol yn penderfynu nad ydych yn gymwys os yw’n meddwl eich bod ond yn talu rhent i gael Budd-dal Tai – gelwir hyn yn ‘manteisio ar Fudd-dal Tai’. Gallai fod yn fanteisiol, er enghraifft, os ydych chi wedi bod yn byw yn eich cartref ers peth amser a bod eich cwmni newydd ddechrau codi rhent arnoch chi.

Os yw eich landlord yn ymddiriedolaeth, mae’r rheolau’n gymhleth – gallwch gael help gan eich Cyngor ar Bopeth lleol.